PRIRODNE, DUHOVNE I KULTURNE VREDNOSTI FRUSKE GORE
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|
JEDINSTVENO UKRSTANJE I HARMONIJA PRIRODNOG I DUHOVNOG
Fruska gora – impozantna planina koja na cudesan nacin izranja iz nepregledne Panonske ravnice vec milenijumima izaziva postovanje i divljenje ljudi: “A odavde sve jos ubavije – kako samo dolina se vije! Kako gora podize se gusta!” (B. Radicevic).
Retko se u svetu mogu zajedno, na ovako malom prostoru, naci riznice zapisa i spomenika o istoriji prirode na Zemlji u toku dugog geoloskog vremena i spomenika duhovne i kulturne dosad relativno kratke ljudske istorije. Jos su Rimljani u I veku posle hrista Frusku goru nazvali:”Almus mons” – planinom blazenstva.
GEOLOSKA SREDINA FRUSKE GORE
Danasnji izgled Fruske gore odraz je njene geoloske istorije i savremenih geodinamickih procesa. Svojom lepotom, Dunavom u podnozju i razlicitim prirodnim bogatstvima, ona je oduvek privlacila ljude. Njene posebne prirodne pa i geoloske vrednosti proisticu, pre svega iz, cinjenice da se ona bitno razlikuje od svoje sire okoline – u morfoloskom, geoloskom, hidrografskom, klimatskom i svakom drugom pogledu.
GEOLOSKA GRADJA TERENA
Geoloska gradja Fruske gore je, narocito u poredjenju sa okolnim podrucjem, relativno slozena. Narocito se istice cinjenica da je na tako malom prostoru zastupljena, sa malim izuzetkom, citava geoloska proslost, od najstarijih paleozojskih tvorevina do recentnih oblika i pojava. Najstarije stene su serpentiniti. Prema misljenju nekih autora, oni predstavljaju produkte izmanjenih gabro-peridotita, koji su paleozojske starosti. Osim serpentinita, zastupljene su i druge paleozojske stene i to: filiti, liskunski, hloritski, amfibolski i drugi skriljci.
SUMSKO ZEMLJISTE I VEGETACIJA
Pod sumom je oko 26.000 ha, od cega nacionalnom parku Fruska gora pripada oko 97%. Bogatstvo sumom u biti i cini da je ona lepa i zdrava planina. U okviru sumskih podrucja su manji ili veci pasnjaci.
Frusku goru odlikuju pretezno mesovite sume hrasta kitnjaka, lipe, bukve i graba, raznolike po strukturi, gradji, sklopu, starosti i drugim taksacionim odlikama. Karakteristicno je za ukupnu ambijentalnu strukturu fruskogorskih suma da se one izmedju sebe izrazito razlikuju, i na vrlo malim rastojanjima zbog razlicitosti biljnog sastava, a samim tim uslovljavaju i vrlo brze promene utisaka o njihovom estetskom svojstvu i prirodnim odlikama.
Vizuelne efekte pruzaju narocito ocuvane izvorne sume hrasta, lipe i bukve iz najstarije sumske istorije, koje nazalost, retko kad dostizu stogodisnju starost.
Po pravilu sume su polidominantne, velike vegetacijske raznovrsnosti. Dominiraju mezofilne mesovite sume hrasta kitnjaka (Quercus petraea) i belog graba (Carpinus betulus), bukove sume, orografski uslovljene, kao i termofilne sume cera (Quercus cerris), medunca (Q. pubescens) i sladuna (Quercus farnetto).
TRAGOVI PANONSKOG MORA NA FRUSKOJ GORI
Panonsko more, zapadna provincija nekadasnjeg velikog unutrasnjeg mora srednje i istocne Evrope – Paratetisa, plavilo je u vecem delu neogena. Nasa planina Fruska gora je u tim odeljcima geoloske istorije bila ostrvo u juznom delu Panonskog mora. Danas na sremskoj planini nalazimo mnoge tragove Panonskog mora. U otkrivenim profilima sedimenata Panonskog mora postoji veci broj lokaliteta sa bogatim nalazistima fosila.
PRIRODNO-GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE
I pored malih visina Gruska gora koja je okruzena ovako prostranim nizijama, izuzetno je markantna. Tome je doprinela i njena znatna povrsina. Duga je 78 km, a najveca sirina dostize 15 km. Okolne nizuje nadvisuje u centralnom delu za oko 400 m, a na istocnoj i zapadnoj periferiji tek za stotimak metara.
Na Iriskom Vencu i u Sremskoj Kamenici srednje godisnje temperature su 10,2 oC odnosno 11,6 oC, a srednje temperature u vegetacionom periodu 16,8 oC, odnosno 18,1 oC. To je uslovilo razlike u vremenu razvitka vegetacije. Ovde se izlucuje godisnje oko 800 mm padavina sto je najvise u Vojvodini, ciji je prosek oko 600mm. Zimi se one cesce izlucuju u vidu snega, a snezni pokrivac se duze zadrzava nego u okolnim nizijama (M. Milosavljevic, 1973).
PRIRODNE VREDNOSTI FRUSKE GORE
Fruska gora predstavlja posebnu celinu sa specificnom geologijom, reljefom, hidrografijom i vrlo raznolikim edafskim uslovima. Sve to kao i osobenost klimatskih prilika, uslovilo je specifican zivi svet, koji je privlacio brojne istrazivace koji su vrsili proucavanja geoloskih, paleontoloskih i geomorfoloskih oblika i pojava, flore i vegetacije, faune i drugih oblasti prirodnih i drustvenih nauka. Kao rezultat istrazivanja publikovana je “Monografija Gruske gore” (u cetiri knjige) a ona se kontinuirano dopunjuje novim istrazivanjima.
JEDINSTVENE VREDNOSTI FRUSKE GORE
- ZAKLJUCAK -
Tajna Fruske gore je u njenoj istinskoj prirodnoj, duhovnoj i kulturnoj izuzetnosti i zato bi zaista trebalo svima da bude jako lepo na Fruskoj gori: puzu i paprati, potoku i srni, vinogradaru i monahu.
Fruska gora je jedinstven razlomljeni planinski masiv. Iako njena visina ne prelazi 550 metara ona jeste planina po svim geomorfoloskim karakteristikama, i to sa najrazlicitijim reljefnim oblicima, cak i vrtacama. Posebnu vrednost Fruskoj gori daje njena markantnost, jer je usamljena, u nedogled okruzena prostranom panonskom ravnicom.
Fruska gora je bogata riznica fosilnih nalaza i predstavlje izuzetno znacajan prirodni fenomen. Radi se o pravom paleontoloskom biodiverzitetu starom preko 70 miliona godina, koji dokumentarno potvrdjuje sta se sve dogadjalo u geoloskoj proslosti. Istorija prirode je egzemplarno sacuvana u geoloskoj gradji Fruske gore i kao takva poznata je u naucnom svetu i van granica nase zemlje.
|
Fruska gora pripada listopadnoj sumskoj zoni, to je njeno prirodno i optimalno stanje. Priroda Fruske gore je ekoloski fenomen i vrhunsko biodiverzitetno mesto sa preko 1.400 vrsta (vise od Kopaonika – 900, ili Djerdapa – 900 vrsta).Jedinstvenost Fruske gore je u njenom prirodnom srastanju sa najvecom evropskom rekom – dunavom, zatim deltom tise kao i donjim tokom reke Save. Veliko ekolisko bogatatvo Fruske gore je i u citavom spletu podzemnih voda i nadzemnih potoka i potocica. |
Svetsku izuzetnost Fruske Gore cini i 38 pravoslavnih manastirskih celina, od toga sedamnaest aktivnih. Nigde na svetu nama na tako malom prostoru toliko sakralnih svetilisra, ni na Atosu ni na Sinaju.
